قله دماوند (Damavand)

قله دماوند (Damavand) در منطقه کوهستانی البرز مرکزی و در استان مازندران، بخش لاریجان و شهرستان آمل قرار گرفته‌است. دماوند بلندترین قله فلات ایران و خاورمیانه و همچنین بلندترین قله آتشفشانی آسیاست. تاکنون 7 جانپناه و پناهگاه در دامنه‌های این کوه ساخته شده‌است و 4 مسیر رایج کوهنوردی برای صعود به آن وجود دارد. قله منفرد دماوند بلندترین کوه در ایران، خاورمیانه و بلندترین قله آتشفشانی آسیاست. این قله از نظر برجستگی نسبت به زمین­های اطراف (prominent) در رتبه 12جهانی قرار دارد و بیستمین قله فهرست کوه­های بالای 5000 متری دنیاست.

ارتفاع

برای دماوند در منابع مختلف اعداد متفاوتی به عنوان ارتفاع گزارش شده‌است که از  5543 متر تا 6400 متر هم مشاهده می‌شود و ارتفاعی که اکثر کوهنوردان به خاطر سپرده‌اند و استفاده می‌کنند 5671 متر است. ولی طبق اندازه‌گیری‌های سازمان نقشه برداری کشور در سال 1385، ارتفاع دقیق قله دماوند 5609 متر است.

جانپناه و پناهگاه

تاکنون 7 جانپناه و پناهگاه در مسیرهای اصلی صعود دماوند ساخته شده‌است که عبارتند از:

• مسجد صاحب الزمان (گوسفندسرا)  که در سال 1371 و در ارتفاع 3000 متری یال جنوبی ساخته شده‌است.
• جانپناه بارگاه سوم (قدیم) که در سال 1346 و در ارتفاع 4200 جبهه جنوبی ساخته شده‌است. این پناهگاه به علت سقوط بهمن در زمستان سال 1351 از بین رفت و پس از یک سال، بنای سنگی جایگزین آن شد. در پیرامون آن مکان‌هایی برای چادر زدن آماده شده‌است.
• پناهگاه بارگاه سوم (جدید) که در سال 1387 و حدود 50 متر بالای جانپناه قدیم (بارگاه سوم) در یال جنوبی ساخته شده‌است. این پناهگاه شامل اتاق های کمک های اولیه، انبار کوله، انبار عمومی، غذاخوری، آشپزخانه، ظرفشویی کوهنوردان، اتاق مدیریت، اتاق خواب عمومی، اتاق خواب اختصاصی و سرویس بهداشتی عمومی است.
• پناهگاه سیمرغ که در سال 1374 و در ارتفاع 4200 متری جبهه غربی ساخته شده‌است.
• جانپناه تخت فریدون که در سال 1355 و در ارتفاع تقریبی 440 متری از یال شمال شرقی ساخته شده‌است.
• جانپناه فلزی 4000 که در سال 1360 و در ارتفاع 4000 متری یال شمالی ساخته شده است.
• جانپناه فلزی 5000  که در ارتفاع 4700 متری یال شمالی ساخته شده‌است ولی معروف به جانپناه 5000 است.

به علاوه قرارگاه‌های کوهنوردی پلور در جبهه غربی و رینه در جبهه جنوبی تسهیلاتی مانند وسیله رفت و آمد تا پای صعود، امکان شب‌مانی و راهنمای کوهنوردی ارائه می‌دهد.

مسیرهای صعود

به صورت کلی برای رسیدن به قله دماوند مسیرهای متفاوتی وجود دارد که می‌توان آن‌ها را به دو دسته صعود از یال و یخچال تقسیم­بندی کرد. 16 مسیر شناخته شده یال وجود دارد که رایج‌ترین آن‌ها صعود از یال‌های جنوبی، غربی، شمالی و شمال شرقی است.

• مسیر جنوبی؛ رایج‌ترین و پرترددترین مسیر صعود به دماوند مسیر جنوبی است. کوهپیمایی این مسیر از مکانی موسوم به دوراهی آغاز می‌شود که در آن راه خاکی به سمت مسجد از مسیر آسفالت بین پلور و رینه جدا می‌شود. پس از عبور از مسجد و گوسفند سرا به بارگاه سوم می‌رسد و پس از آن با صعود از یال مستقیم جنوبی و عبور از کنار آبشار یخی به تپه گوگردی و در نهایت قله می‌انجامد. پاکوب‌های این مسیر به علت تردد بالا بسیار واضح و همچنین درگیری با سنگ در این مسیر وجود ندارد.
• مسیر غربی؛  مسیر غربی از پارکینگ در ارتفاع حدود 3400 متر آغاز می‌شود و پس از حدود 3 ساعت کوهپیمایی به پناهگاه سیمرغ می‌رسد و با ادامه مسیر بر روی یال غربی به قله منتهی می‌شود. در پناهگاه سیمرغ آب وجود دارد و شیب انتهای مسیر غربی به نسبت زیاد است.
• مسیر شمالی؛ مسیر شمالی از سنگ بزرگ واقع در جنوب غربی روستای ناندل شروع می‌شود. این مسیر دو جانپناه در ارتفاع‌های 4000 متر معروف به جانپناه4000) ) و 4700 متر (معروف به جانپناه 5000) دارد. ابتدای مسیر دشت ناندل است و مسیر قبل و بعد از جانپناه 5000 با دست به سنگ همراه است. این مسیر به غیر از گوسفند سرای ابتدایی آب آشامیدنی ندارد و در قسمتهای پایانی شیب زیادی دارد که منجر به سنگینی کوله و سختی صعود است.
• مسیر شمال شرقی؛ مسیر شمال شرقی به نسبت مسیرهای دیگر طولانی‌تر است. این مسیر از روستای حاجی دلا در شمال قله آغاز می‌شود و پس از عبور از گوسفند سرا و دشت چمن به تخت فریدون می‌رسد و پس از جانپناه تخت فریدون با تراورس یخچال عروسکا در انتهای مسیر با یال شمالی یکی می‌شود و به قله می‌انجامد. برگشت از مسیر شمال شرقی معمولا به علت وجود شن اسکی بزرگ از سمت روستای گزنه و منطقه استله سر انجام می‌گیرد.

صعود زمستانی و بهترین زمان صعود

بهترین زمان برای صعود به قله دماوند اواخر تیرماه تا اوایل شهریور می‌باشد. صعود زمستانی قله دماوند از شاخص‌ترین صعود‌های زمستانی در ایران محسوب می‌شود و به علت شرایط ویژه آن نیاز به آمادگی جسمانی، تجربه، تجهیزات، برنامه‌ریزی صحیح دارد.

تاریخچه صعود

اولین صعود موفقیت‌آمیز اروپاییان به دماوند در سال ۱۸۳۷ توسط تیلر تامسن صورت گرفته‌است. همچنین نخستین صعود مستند ایرانی به این قله، به سال ۱۸۵۷ باز می‌گردد که تیم سرهنگ محمدصادق‌خان قاجار ارتفاع آن را ۶۶۱۳ ذرع تعیین نمود

توضیحات بیشتر

در دامنه‌های کوه دماوند یخچال‌های بسیاری وجود دارد که لیست آن‌ها در اینجا آمده است.

• یخچال سیوله (جبهه شمالی)
• یخچال دوبی سل (جبهه شمالی)
• یخچال عروسکها (جبهه شمالی)
• یخچال دره یخار (شمال شرقی)
• یخچال خورتاب سر
• یخچال شمال غربی
• یخچال غربی

منابع

داود محمدی فر. اطلس کوه ها و غارهای ایران. تهران: سبزان، 1391.

داوود محمدی فر. دایره المعارف دماوند کوه بزرگ نماد ایران، میراث کوه نوردی جهان. تهران: سبزان، 1393.

عباس جعفری. گیتاشناسی ایران جلد اول، کوه ها و کوه نامه ایران. تهران: گیتاشناسی، 1384.

علی مقیم. کوهنوردی در ایران. تهران: روزنه، 1385.

فریدون اسماعیل زاده. راهنمای صعود به قله های بلند ایران. الکترونیکی.

کاوه کاشفی. "ارتفاع قله دماوند 5671 متر نیست." فصل نامه کوه (1393): 17.

وبسایت جلودار - قله دماوند